Nhiều vị thuốc sử dụng dưới dạng món ăn, bài thuốc cũng có tác dụng tốt giúp cân bằng các rối loạn về Âm dương, khí huyết, giúp cơ thể luôn khỏe mạnh, bảo vệ cơ thể trước tác nhân gây bệnh.
Theo đông y, kỷ tử có vị ngọt, tính bình và được quy vào kinh Can, Phế, Thận. Kỷ tử có nhiều tác dụng với sức khỏe như:
– Ích tinh, bổ huyết, trị can thận âm hư.
– Ích khí, tư thận, nhuận phế, sinh tân.
– An thần, minh mục.
– Bổ gân cốt, hư lao, trừ phong.
Một số món ăn bài thuốc có kỷ tử
Cháo gà, hoài sơn, kỷ tử
Nguyên liệu: Thịt gà, gạo, củ mài, kỉ tử, hành lá, gia vị…
Thịt gà sau khi rửa với nước sạch, để ráo, cho vào nồi nước đun sôi lửa lớn. Sau khi sôi cho gạo vo sạch vào nồi, hãm nhỏ lửa đun cho tới khi cháo chín.
Củ mài rửa sạch, gọt vỏ, cắt khúc vừa ăn cho vào đun cùng tới khi chín củ mài, thêm gia vị sao cho vừa ăn. Tắt lửa, cho kỷ tử và hành lá thái nhỏ vào.
Cháo gà, hoài sơn, kỷ tử.
Chè ngân nhĩ, kỷ tử
Nguyên liệu: Ngân nhĩ (Mộc nhĩ trắng): 20g, kỷ tử 15g, đường phèn vừa đủ.
Ngâm ngân nhĩ nở, rửa sạch, xé nhỏ. Kỷ tử rửa sạch.
Cho tất cả nguyên liệu vào nồi đun nhỏ lửa khoảng 20 phút rồi cho đường phèn vào nấu cho đến khi đường tan hết.
Cho vào ngăn mát sẽ ăn ngon hơn.
Chè ngân nhĩ kỷ tử.
Hữu quy hoàn
Nguyên liệu: Đỗ trọng 80g, đương quy 80g, hoài sơn 80g, kỷ tử 80g, lộc giác giao 80g, nhục quế 20g, phụ tử (chế) 20g, sơn thù 40g, thỏ ty tử 80g, thục địa 160g. Tất cả tán bột, làm thành viên hoàn 9g/ viên. Ngày uống 3 viên chia 3 lần.
Tác dụng: Ôn bổ thận dương, ích tinh dưỡng huyết. Chữa Thận dương không đủ, mệnh môn hỏa suy, người già bệnh lâu xuất hiện chứng khí khiếp thần suy, sợ rét chân tay lạnh, dương suy, hoạt tinh, lưng gối đau mỏi.
Món ăn bài thuốc có đại táo
Theo đông y, đại táo vị ngọt, tính ấm; đi vào 2 kinh Tỳ và Vị. Tác dụng bổ tỳ, ích khí, điều hòa dinh vệ, dưỡng vị sinh tân dịch, hòa giải các vị thuốc khác. Thường được sử dụng để chữa tỳ hư sinh tiết tả, các bệnh do dinh vệ không điều hòa.
Đại táo
Một số món ăn bài thuốc có đại táo:
Yến chưng với đại táo, hạt sen
Nguyên liệu: Tổ yến đã tinh chế: 3-5g, hạt sen: 100g, đại táo: 50g, đường phèn vừa đủ.
Lấy tổ yến đã chuẩn bị ngâm trong nước ấm khoảng 20-30 phút cho yến nở ra đều và mềm. Kiểm tra thấy yến được thì vớt ra để ráo nước
Chưng yến với táo đỏ hạt sen.
Hạt sen khô rửa sạch ngâm nước khoảng 1h. Vớt ra cho vào nồi đun với 1 ít nước cho hạt sen mềm. Khi hạt sen mềm, cho đại táo vào cùng và đun tiếp, để lửa riu riu cho hỗn hợp chín đều và quện vào nhau.
Yến đã làm sạch và để ráo nước cho vào chén chưng có nắp, hấp cách thủy trong khoảng 30- 45 phút. Cho đường phèn vừa đủ, chưng thêm khoảng 10 phút.
Cho hỗn hợp yến đường phèn với hạt sen táo đỏ vào đun thêm khoảng 5 phút.
Nhân sâm dưỡng vinh thang
Nguyên liệu: Đương qui 12g, thục địa 16g, bạch thược 12g, đảng sâm 16g, bạch truật 12g, bạch linh 10g, cam thảo 4g, hoàng kỳ 12g, nhục quế 4g, xuyên khung 8g, đại táo 3 quả, viễn trí 6g, sinh khương 3 lát, ngũ vị 8g, vỏ quýt 8g.
Cách dùng: Sắc uống ngày 1 thang
Tác dụng: Bổ khí huyết, dưỡng tâm an thần.
Chữa các chứng: Phế tỳ khí hư, tâm tỳ dương hư, khí huyết lưỡng hư: Mệt mỏi suy nhược, tứ chi vô lực, mình mẩy đau nhức, ăn uống kém nhạt miệng, hồi hộp đ.ánh trống ngực, mất ngủ, hay quên.
Quy tỳ thang
Nguyên liệu: Đảng sâm 12g, đại táo 3 quả, hoàng kỳ 12g, bạch truật 12g, phục thần 12g, chích cam thảo 4g, toan táo nhân 12g, viễn chí 6g, đương quy 12g, mộc hương 8g.
Cách dùng: Sắc uống ngày 1 thang.
Tác dụng: Dưỡng tâm, kiện tỳ, bổ khí an thần. Điều trị chứng tâm và tỳ đều hư, hồi hộp, mất ngủ, hay quên, ăn kém, mệt mỏi, k.inh n.guyệt không đều, rong huyết, xuất huyết dưới da, cơ thể suy nhược, thần kinh suy nhược.
Món ăn bài thuốc có đương quy
Theo đông y, đương quy vị ngọt cay, tính ấm; vào kinh tâm, can và tỳ… có tác dụng bổ huyết, hoạt huyết, điều kinh chỉ thống, nhuận tràng thông tiện.
Đương quy
Một số món ăn bài thuốc có đương quy:
Đuôi bò hầm đương quy
Nguyên liệu: Đuôi bò 1 cái; đương quy tươi 200 gam; gia vị vừa đủ, hành lá, ớt.
Chế biến: Rửa sạch đương quy, cắt lát. Đuôi bò cạo bỏ lông, rửa sạch, chặt đoạn nhỏ, nấu đến khi đuôi bò gần mềm thì cho đương quy vào hầm đến khi đương quy chín nhừ, nêm gia vị.
Công dụng: Thích hợp với người mắc chứng liệt dương, thận hư đau lưng, kèm theo lưng gối mỏi mệt, sức khỏe yếu, sợ lạnh.
Thịt dê hầm đương quy, sinh khương
Nguyên liệu: Thịt dê 200 g, Đương quy 20g, Gừng tươi 15g
Chế biến: Thịt dê làm sạch thái lát, gừng cạo vỏ ngoài đ.ập giập, nấu với đương quy thái lát và một lượng nước thích hợp. Khi thịt chín nhừ, vớt bỏ bã thuốc, thêm gia vị, hạt tiêu.
Tác dụng: Ích tinh dưỡng huyết, tán hàn chỉ thống. Dùng cho người thể trạng suy nhược, chóng mặt mệt mỏi, phụ nữ sau sinh đẻ huyết hư thiếu m.áu.
Đương quy bổ huyết thang
Nguyên liệu: Đương quy 8g, hoàng kỳ 40g.
Cách dùng: Sắc uống ngày 1 thang.
Tác dụng: Bổ khí sinh huyết.
Bài này chủ yếu trị chứng huyết hư do lao lực, nội thương vinh huyết bị hư tổn, nguyên khí kém suy.
Hà thủ ô: Bổ huyết, cố tinh, đen tóc…
Hà thủ ô, tên khoa học: Polygonum multiflorum Thunb. Thuộc họ Rau răm Polygonaceae. Hà thủ ô có 3 công hiệu lớn: Trợ giúp sinh sản, đen tóc, sống lâu.
Hà thủ ô có 3 công hiệu lớn: Trợ giúp sinh sản, đen tóc, sống lâu.
Trong hà thủ ô đó có chứa thành phần lecithin. Một chất được tạo thành từ acid phosphoric, choline, acid béo bão hòa và không bão hòa. Màng tế bào của từng tế bào trong cơ thể đều có chứa lecithin, nó cũng cấu thành tổ chức thần kinh, đặc biệt là thành phần chính của não tủy.
Lecithin đi vào m.áu, còn có thể loại bỏ cholesterol tích tụ trong thành mạch, làm giảm mỡ m.áu và giảm xơ vữa động mạch, giúp điều trị bệnh tim mạch, tăng huyết áp, cao mỡ m.áu…
Bài thuốc ứng dụng
Điều trị chứng cao mỡ m.áu: Hà thủ ô 30g, đổ nước 300ml sắc khoảng 20 phút, lấy nước thuốc 100 – 150ml. Chia 2 lần uống ấm trong ngày.
Điều trị chấn thương thần kinh quay: Hà thủ ô 30g, đổ nước 300ml sắc còn 100ml. Chia uống sáng, chiều 1 lần. Một tháng là 1 liệu trình.
Điều trị táo bón do ruột táo: Hà thủ ô 20g, hỏa ma nhân 15g, mè đen 20g, đổ nước 300ml sắc còn 100ml. Ngày 1 lần.
Hà thủ ô – nhân sâm tửu: Hà thủ ô chế 50g, nhân sâm 30g, lộc nhung 20g, câu kỷ tử 50g. Thêm rượu trắng 0,5 lít, ngâm 1 tháng, mỗi ngày dùng 50ml. Ích khí bổ thận, cường cân kiện cốt. Công hiệu trường thọ, khỏe khoắn, không mắc bệnh.
Canh thịt dê – hà thủ ô: Chích hà thủ ô 50g, thịt dê nạc 750g, đậu đen 30g, quả óc chó 30g, cà rốt 300g, gia vị. Các nguyên liệu lần lượt rửa sạch, nấu chín thì dùng. Công dụng : Bổ can thận, ích tinh huyết. Thích hợp dùng cho các chứng thận hư, lưng gối mỏi yếu, liệt dương, di tinh, huyết trắng quá nhiều, chóng mặt đau đầu, râu tóc bạc sớm…
Gà rừng nấu hà thủ ô: Chích hà thủ ô 20g, nhân sâm 30g, gà rừng 2 con, măng tây 15g, bột nêm gia vị, nấu chín. Dùng canh ăn thịt. Dùng lâu dài giúp tư bổ can thận, đen râu tóc, sống lâu, dưỡng nhan, thể lực mạnh, tăng ngủ ngon.
Chè hà thủ ô: Hà thủ ô 50g, gạo tẻ 100g, đại táo 3 quả, đường phèn vừa đủ. Nấu chè, dùng tùy lượng. Thích hợp cho táo bón và hội chứng Menieres do huyết hư.
Hà Thủ Ô có măt trong nhiêu món ăn, bài thuôc giúp cải thiên tình trạng râu, tóc bạc sơm
Chè mè đen – hà thủ ô: Hà thủ ô 15g, mè đen 1 ly, mật ong và bột năng mỗi thứ vừa đủ. Mè đen rang chín, băm nhuyễn, thêm nước nóng 2 ly trộn đều. Gạn lấy nước, tiếp tục thêm nước nóng 2 ly, gạn lấy nước. Hà thủ ô đổ nước sắc còn 2 ly, trộn chung với nước mè đen, thêm mật ong vừa đủ và nước bột năng, nấu sôi. Công hiệu: Tư nhuận, ngừa táo, làm đen râu tóc. Thích hợp dùng cho làn da thô, chứng râu, tóc bạc sớm.
Điều trị chứng tâm thần phân liệt: Hà thủ ô chế 90g, dạ giao đằng 90g, táo đỏ 5 quả. Hà thủ ô cho vào thố, thêm nước sắc đậu đen và rượu vang trộn đều, đem hấp cách thủy, làm cho bên trong ngả màu nâu sậm, sấy khô. Tất cả nguyên liệu để sắc, chia 2 lần, ngày 1 thang, nửa tháng là 1 liệu trình.
Điều trị huyết hư, tóc bạc sớm: Hà thủ ô chế 30g, trứng gà 2 quả. Hà thủ ô sắc 2 lần, bỏ bã, thêm trứng gà nấu chín thì dùng. Ngày 1 lần, dùng 1 – 2 tháng.
Điều trị chứng tăng cholesterol: Hà thủ ô sống 900g. Rang khô, tán mịn, mỗi lần 15g, uống với nước ấm. Ngày 2 lần, dùng liền 1 tháng.
Điều trị viêm loét dạ dày – tá tràng: Hà thủ ô 60g, tiểu hồi 30g (sao), bao tử heo 1 cái. Hà thủ ô, tiểu hồi bọc kín trong túi vải, cùng bao tử heo thêm nước nấu nhừ, bỏ bã thuốc, mỗi ngày dùng 3 lần, dùng liền 12 ngày là 1 liệu trình.
Điều trị ra mồ hôi trộm: Hà thủ ô vừa đủ. Tán mịn, mỗi lần vừa đủ, trộn với nước đun, đắp vào rốn.
Điều trị đau lưng, mất sức, ngứa mình: Hà thủ ô 0,5kg, ngưu tất 0,5kg. Các nguyên liệu ngâm rượu 7 ngày, đem phơi khô, tán mịn, làm hoàn mật, mỗi sáng tối uống 10g với rượu nhẹ lúc bụng đói.
Điều trị tóc bạc, chóng mặt, huyết hư: Hà thủ ô 50g, thịt gà 0,5kg, măng tây 50g, ớt chuông 100g, rượu trắng, muối, mì chính, nước tương, bột năng, dầu ăn với mỗi thứ vừa đủ. Hà thủ ô dùng nồi đất sắc lấy nước, bỏ bã, sử dụng sau. Thịt gà xắt hạt lựu bỏ trong chén, thêm mì chính, muối, bột năng ướp, sử dụng sau. Măng tây xắt hạt lựu, ớt chuông bỏ cuống, rửa sạch, xắt hạt lựu, đổ dầu vào nồi đất cho nóng, cho thịt gà vào nồi chiên. Khi chín, múc ra tô, chừa ít dầu trong nồi, thêm thịt gà, măng tây, ớt chuông, rượu trắng, muối, nước tương, nước hà thủ ô, đảo nhanh. Sau khi thấm vị dùng bột năng làm sốt, múc ra đĩa.
Điều trị lao tuyến lympho, ung bướu: Hà thủ ô sống xắt nhuyễn, ngâm trong bình rượu trắng, đậy kín 20 ngày, mỗi lần dùng 30ml rượu, sau khi tiềm cách thủy 3 giờ thì dùng.
Điều trị can thận âm hư, râu tóc bạc sớm, thiếu m.áu, váng đầu: thủ ô 60g, gan heo 250g, măng 50g, nấm rơm 50g, trứng gà 1 quả, muối, rượu trắng, mì chính, nước tương, đường, bột năng, hành đoạn, gừng lát, tỏi băm, mỡ heo, dầu mè, canh gà với mỗi thứ một ít. Hà thủ ô rửa sạch cho vào nồi đất, đổ nước, bắc lên bếp đun sôi, chuyển lửa nhỏ đun tiếp, lấy nước, sử dụng sau. Gan heo rửa sạch xắt lát mỏng, nấm rơm xắt lát, trứng gà đ.ập vào chén thêm bột năng, thêm nước hà thủ ô trộn đều, thêm gan heo, nước tương, rượu trắng, muối, đường trắng, mì chính để ướp, sử dụng sau. Đổ mỡ vào chảo cho nóng, thêm gan heo xào giây lát, lần lượt thêm gừng lát, tỏi băm, hành đoạn, măng lát, nấm rơm, canh gà…. đảo nhanh với lửa mạnh, gan chín, múc ra đĩa.
Điều trị phong thấp, chống lão hóa: Hà thủ ô 250g, rượu trắng 0,5 lít. Hà thủ ô rửa sạch xắt lát, cho vào keo, thêm rượu trắng trộn đều, đậy kín, mỗi cách 3 ngày lắc 1 lần, ngâm nửa tháng, bỏ bã lấy rượu và dùng.
Điều trị tăng huyết áp, cao mỡ m.áu: Hà thủ ô 15g, sơn tra (táo mèo) 15g, đường trắng vừa đủ. Hà thủ ô, sơn tra lần lượt rửa sạch, xắt lát, cho vào nồi, đổ nước vừa đủ đun 1 giờ kể từ lúc sôi, bỏ bã lấy nước, thêm đường trắng trộn đều. Dùng thường xuyên.
Điều trị sa tử cung, sa h.ậu m.ôn: Hà thủ ô chế 30g, gà mái 1 con, muối, gừng tươi, rượu trắng với mỗi thứ vừa đủ. Hà thủ ô chế tán bột, bọc trong túi vải. Gà mái g.iết mổ bỏ lông và nội tạng, rửa sạch. Bột hà thủ ô chế nhét trong bụng gà, cho vào thố, đổ nước vừa đủ, tiềm chín. Bỏ hà thủ ô, nêm muối, gừng tươi và rượu trắng vừa đủ. Ngày 1 mễ, chia 2 – 3 lần, dùng canh ăn thịt.
Những lưu ý
– Khi chữa bệnh sang độc hoặc nhuận trường thông tiện, nên dùng hà thủ ô sống. Khi bổ huyết ích tinh, nên dùng hà thủ ô chế.
– Không nên dùng chung với hành, tỏi, củ cải và huyết động vật.
– Không nên chế biến hà thủ ô bằng đồ sắt.
