Trước tình hình dịch Covid-19 diễn biến phức tạp hiện nay, các biện pháp cách ly, giãn cách xã hội đang được Việt Nam thực hiện hiệu quả nhằm ngăn chặn sự lây lan của dịch bệnh.
Tuy nhiên, dịch bệnh khiến nhiều người phải cách ly, mất việc làm, áp lực gia tăng, rơi vào tình trạng trầm cảm, lo âu, thậm chí dẫn đến khủng hoảng bệnh lý tâm thần.
Nhiều nguyên nhân gia tăng bệnh nhân
Những ngày qua, nhiều người tìm đến Bệnh viện (BV) Tâm thần Hà Nội vì rơi vào tình trạng trầm cảm, lo âu dù đã cố gắng tìm cách vượt qua. Thời điểm này trùng với thời tiết miền Bắc oi bức và ảnh hưởng từ đại dịch Covid-19, trung bình mỗi ngày BV đón tiếp 100 – 150 bệnh nhân. Từ khi dịch Covid-19 bùng phát ở Việt Nam, BV đã thành lập khu cách ly để điều trị cho những người bệnh nghi nhiễm SARS-CoV-2 có rối loạn loạn tâm thần. Những người bệnh này đến từ các khu cách ly tập trung, khu vực phong tỏa hoặc những đối tượng tâm thần lang thang không rõ t.iền sử dịch tễ.
Bác sĩ Ngô Hùng Lâm – Giám đốc BV Tâm thần Hà Nội cho biết, lượng bệnh nhân đến khám tại BV ngày càng gia tăng. Hầu hết các trường hợp đến khám tập trung vào một số bệnh mạn tính, lo âu, trầm cảm, rối loạn liên quan đến stress… Đặc biệt, đại dịch Covid-19 khiến nhiều bệnh nhân, nhất là những người có nền tảng tâm lý yếu, sau cách ly dễ rơi vào tình trạng lo âu, trầm cảm dẫn đến bệnh lý tâm thần.
Người bệnh điều trị tại khu cách ly Bệnh viện Tâm thần Hà Nội. Ảnh: Trần Thảo
“BV gia tăng bệnh nhân cũng là do ảnh hưởng của dịch Covid-19, nhiều gia đình không quản lý được bệnh nhân tâm thần nên đưa vào BV. Hay nhiều bệnh nhân đã được điều trị ổn định, vận động gia đình đón về nhưng gia đình không đưa về.
Ngoài ra, những vùng đang bị phong tỏa, nếu có bệnh nhân được điều trị ổn định thì BV cũng không thể đưa về, cũng làm cho lưu lượng bệnh nhân tăng lên. Hiện, BV đang cố gắng giảm tải bằng cách áp dụng các biện pháp như kê đơn thuốc cho các bệnh nhân 2 tháng hoặc kéo dài hơn để bảo đảm giãn cách. BV cũng bố trí, sắp xếp lịch khám của bệnh nhân, tránh tập trung đông người trong thời điểm dịch” – bác sĩ Lâm cho hay.
Còn tại BV Tâm thần T.Ư I, do ảnh hưởng của dịch Covid-19, lượng bệnh nhân đến khám tại BV giảm khoảng 70% so với bình thường. Thậm chí, có thời điểm, BV chỉ đón tiếp 5 lượt bệnh nhân/ngày. Những bệnh nhân đến khám chủ yếu là bệnh nhân hoang tưởng, tâm thần phân liệt, đặc biệt là bệnh nhân có những cơn kích động. Còn trường hợp bị trầm cảm do ảnh hưởng từ dịch Covid-19 có đến khám tại BV nhưng không nhiều.
Theo PGS.TS Nguyễn Tuấn Hưng – Phó Vụ trưởng Vụ Tổ chức cán bộ, Bộ Y tế, quản lý BV Tâm thần T.Ư I, nguyên nhân bệnh nhân đến khám tại BV giảm do giãn cách xã hội, tâm lý người nhà ngại đưa bệnh nhân đến khám trong giai đoạn dịch. Mặt khác, có trường hợp dù ảnh hưởng đến tâm thần nhưng ít đi khám do nghĩ rằng bản thân chỉ bị mỏi mệt cơ thể, căng thẳng, chứ không phải mắc bệnh liên quan tới tâm thần.
“Thời gian này, chúng tôi đang rà soát lại các bệnh nhân mới vào, điều trị lâu năm, đặc biệt là bệnh nhân bị trầm cảm bởi cách ly do dịch Covid-19… Tuy nhiên, hiện BV đang gặp khó khi nhiều gia đình bỏ mặc bệnh nhân cho BV dù là thời điểm dịch hay không có dịch do tâm lý họ sợ mang tiếng có người nhà bị tâm thần. Trong đó, có lượng lớn bệnh nhân điều trị đã nhiều năm, BV cho ra viện nhưng họ không ra, người nhà cũng không đón” – PGS.TS Nguyễn Tuấn Hưng chia sẻ.
Nguy cơ rối loạn tâm thần
Đề cập đến vấn đề này, GS.TS Cao Tiến Đức – nguyên Chủ nhiệm Khoa Tâm thần, Bệnh viện Quân y 103 cho hay, đại dịch Covid-19 như một sang chấn thúc đẩy bệnh lý tâm thần diễn ra nhanh hơn, trầm trọng hơn ở mọi lứa t.uổi. Nhiều yếu tố tác động khiến bệnh nhân tâm thần gia tăng và trở nên trầm trọng hơn trong đại dịch Covid-19. Trong đó, Covid-19 gây tổn thương não, gây lo âu, sợ hãi, căng thẳng.Ngoài ra, giãn cách xã hội ảnh hưởng tới kinh tế – xã hội, tỷ lệ thất nghiệp gia tăng, nỗi lo về cơm áo gạo t.iền đè nặng khiến tâm lý của những người trưởng thành bị ảnh hưởng nặng nề. Việc cách ly tại nhà không được giao tiếp với nhiều người xung quanh, khiến người dân khó chịu, bức xúc vì không được thư giãn, sự căng thẳng, u uất kéo dài cũng là nguyên nhân khiến stress, lo âu, trầm cảm, mất ngủ gia tăng.
“Những bệnh này nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời có thể gây ra hậu quả nặng nề như cơ thể luôn trong tình trạng mệt mỏi, căng thẳng, lo lắng sẽ ảnh hưởng đến công việc, học tập, các mối quan hệ trong gia đình và xã hội… Chất lượng cuộc sống giảm sút nghiêm trọng. Nguy hại hơn, đến một lúc nào đó sự căng thẳng đến giới hạn không chịu đựng được sẽ xuất hiện những hành vi tiêu cực như t.ự s.át. Không những người bị bệnh t.ự s.át mà nguy hiểm hơn gây ra yếu tố t.ự s.át mở rộng” – GS.TS Cao Tiến Đức chỉ rõ.
Theo GS.TS Cao Tiến Đức, đại dịch Covid-19 là một sang chấn, sang chấn đó vừa gây tổn thương cơ thể, vừa gây tổn thương về tinh thần nghiêm trọng dẫn đến nhiều nguy cơ mắc các bệnh lý tâm thần rất lớn. Do đó, Tổ chức Y tế thế giới cảnh báo phải chú ý hơn về mặt sức khỏe tâm thần người dân, không chỉ đối với người già, người trưởng thành mà đối với t.rẻ e.m và v.ị t.hành n.iên nguy cơ rối loạn tâm thần cũng rất cao.
“Chống dịch như chống giặc, sẽ có những tổn thất về mặt tinh thần, sức khỏe nhưng người dân không nên quá lo lắng. Lúc này, chúng ta cần tuân thủ các quy tắc phòng chống dịch để tự bảo vệ cho mình và cho cộng đồng. Người dân tích cực rèn luyện sức khỏe, tập thể dục, ăn uống lành mạnh, chọn lựa thông tin, tăng hoạt động có ích… để có tâm lý tốt, tăng sức đề kháng với bệnh tật.” – Nguyên Chủ nhiệm Khoa Tâm thần, Bệnh viện Quân y 103GS.TS Cao Tiến Đức
Phát hiện mới về sức khỏe tâm thần của t.rẻ e.m trong khủng hoảng COVID-19
Các nghiên cứu trên khắp thế giới đang đo lường tác động của đại dịch đối với t.rẻ e.m và thanh thiếu niên.
T.rẻ e.m và sơ đồ tâm lý người lớn
COVID-19 đã tạo ra một loạt các yếu tố phức tạp (sự không chắc chắn, sự cô lập trong xã hội và sự tức giận của cha mẹ) có tác động đến sức khỏe tâm thần của t.rẻ e.m và thanh thiếu niên.
T.rẻ e.m có nhiều lo lắng liên quan đến hậu quả của COVID-19 như liệu chúng sẽ gặp bạn bè và người thân, đi học hay bị ốm. Các bậc cha mẹ thường khó xoa dịu nỗi lo lắng của con cái họ vì sự không chắc chắn trong cuộc sống của chúng.
Các bậc cha mẹ thường rất thành thạo trong việc lập kế hoạch cho con cái của họ, nhưng các kế hoạch tương lai hiện đang bị đình trệ.
Những thách thức mà cha mẹ phải đối mặt có thể cản trở khả năng thông thường của họ trong việc giải quyết các nhu cầu tình cảm của con cái.
Kết quả nghiên cứu liên quan đến COVID-19
Một cuộc khảo sát bằng bảng câu hỏi trực tuyến đã được thực hiện cho 359 t.rẻ e.m và 3254 thanh thiếu niên từ 7 đến 18 t.uổi trong thời gian lây lan COVID-19 ở Trung Quốc.
Bảng câu hỏi bao gồm thang điểm trầm cảm, thang điểm lo lắng và thang điểm phong cách đối phó. Kết quả: 22,3% thanh thiếu niên có điểm số cho thấy các triệu chứng trầm cảm lâm sàng, cao hơn tỷ lệ ước tính 13,2% của bệnh trầm cảm thanh niên ở Trung Quốc. Mức độ triệu chứng lo âu cũng cao hơn sau COVID-19 so với báo cáo trước đây.
Những thanh niên có thành viên gia đình hoặc bạn bè mắc COVID-19 có mức độ lo lắng cao hơn những người không mắc bệnh.
Sức khỏe tâm thần của t.rẻ e.m được đ.ánh giá trong thời gian bị cách ly ở Bangladesh thông qua một cuộc khảo sát trực tuyến với 384 phụ huynh có con từ 5 đến 15 t.uổi. Điểm số trầm cảm, lo âu và rối loạn giấc ngủ của trẻ được phân thành các loại mức độ nghiêm trọng.
Mức độ nghiêm trọng và tỷ lệ phần trăm của các vấn đề sức khỏe tâm thần ở t.rẻ e.m như sau: dưới ngưỡng (43%), nhẹ (30,5%), trung bình (19,3%) và nặng (7,2%).
Tác động tinh thần của việc cách ly COVID-19 đã được đ.ánh giá đối với t.rẻ e.m và thanh thiếu niên từ Ý và Tây Ban Nha. Những người tham gia bao gồm 1143 phụ huynh có con từ 3 đến 18 t.uổi đã hoàn thành cuộc khảo sát về tác động của việc cách ly đối với con cái của họ, so với trước khi thời kỳ cách ly tại nhà.
Nghiên cứu cho thấy, 85,7% phụ huynh báo cáo những thay đổi trong cảm xúc và hành vi của con cái họ trong thời gian cách ly. Những thay đổi quan sát được thường xuyên nhất là khó tập trung (76,6%), buồn chán (52%), cáu kỉnh (39%), bồn chồn (38,8%), lo lắng (38%), cô đơn (31,3%).
Khoảng 75% phụ huynh cho biết họ cảm thấy căng thẳng về tình hình cách ly. Sự căng thẳng của cha mẹ có liên quan đến việc gia tăng các báo cáo về các triệu chứng cảm xúc và hành vi ở con cái của họ.
Trong một đ.ánh giá có hệ thống, Loades và các đồng nghiệp đã xem xét tác động của sự cô lập và cô đơn trong xã hội đối với sức khỏe tâm thần ở t.rẻ e.m và thanh thiếu niên.
Các vấn đề sức khỏe tâm thần trong tương lai, tổng quan bao gồm 63 nghiên cứu với tổng số 51.576 người tham gia. Sự cô lập và cô đơn với xã hội làm tăng nguy cơ trầm cảm lên đến 9 năm sau đó. Những phát hiện từ tổng quan tài liệu này về sự cô đơn và cô lập xã hội có những tác động tiềm tàng đối với đại dịch COVID-19 hiện nay.
Các nhà nghiên cứu cho rằng sự cô đơn của thanh niên trong thời gian áp dụng các biện pháp hạn chế đối với COVID-19 có thể ảnh hưởng đến sức khỏe tâm thần trong tương lai của thanh niên. Họ khuyến nghị hỗ trợ phòng ngừa và can thiệp sớm để giải quyết các nhu cầu về sức khỏe tâm thần của t.rẻ e.m và thanh thiếu niên trong đậi dịch COVID-19.
Nên làm gì?
Nhìn chung, nghiên cứu chứng minh rằng COVID-19 đang ảnh hưởng đến sức khỏe tâm thần của t.rẻ e.m và thanh thiếu niên, trầm cảm và lo lắng đang phổ biến. Tuy nhiên, cần có thêm nghiên cứu để đ.ánh giá tác động ngắn hạn và dài hạn của COVID-19 đối với sức khỏe tâm thần tổng thể của t.rẻ e.m. Vì vậy, bác sĩ lâm sàng có thể làm gì cho bệnh nhân của họ?
Đối với các bác sĩ điều trị cho t.rẻ e.m và thanh thiếu niên, hãy nói chuyện với họ về tác động của COVID-19 đối với cuộc sống và đ.ánh giá mối quan hệ tiềm ẩn của nó đối với sức khỏe tâm thần hiện tại.
Đối với một số thanh niên, tác động tâm lý xã hội của COVID-19 có thể liên quan đến việc khởi phát hoặc làm trầm trọng thêm các vấn đề sức khỏe tâm thần hiện tại. Đối với những thanh thiếu niên khác, đặc biệt là những người mắc chứng rối loạn lo âu xã hội, việc ở nhà và học trực tuyến có thể tạm thời giảm bớt lo lắng, nhưng đây không phải là giải pháp lâu dài và có thể dẫn đến lo lắng quá mức khi cần phải trở lại trường học.
Đối với các bác sĩ điều trị cho cha mẹ của t.rẻ e.m và thanh thiếu niên, điều quan trọng là phải hỏi về sức khỏe tâm thần của con cái họ trong thời kỳ đại dịch này.
Sức khỏe tâm thần của cha mẹ có thể bị ảnh hưởng bởi sức khỏe tâm thần của con cái họ. Khuyến khích cha mẹ tìm kiếm đ.ánh giá cho trẻ nếu họ có bất kỳ mối quan tâm nào về sức khỏe tâm thần của con. Can thiệp sớm có thể ngăn ngừa hậu quả lâu dài về sức khỏe tâm thần do đại dịch COVID-19 gây ra.
